کد مطلب:211499 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:98
موادی که در توحید مفضل مورد بحث قرار گرفته
در مجاری سخن دیدیم كه علت بیان این افاضات علمی برای مفضل بن عمر این شد كه این راوی حدیث در گوشه مجالس بحث ابن ابی العوجا می نشست و سخنان آنها را كه بوی زندقه و كفر و الحاد می داد می شنید و بر آنها به خشونت و تندی رفتار می كرد و سخن سخت ناهموار بلكه دشنام می داد و ابن ابی العوجا گفت اگر تو متكلمی بنشین متین سخن بگو و اگر شاگرد جعفر بن محمدی مانند او با فضیلت اخلاقی رفتار كن.
مفضل كه مردی كم مایه و بی طاقت و ساده لوح بود سخنان آنها را برای مولای خود گفت و امام صادق علیه السلام برای آنكه طبقه مفضل ها اقلا در عقاید توحید پابرجا باشند و به كلمات فریبنده زنادقه و ملاحده انحرافی پیدا نكنند این حدیث را شروع فرمود و به این ترتیب از سازمان عالم آفرینش و سرای بزرگ عالم طبع و حسن انتظام این عالم و تدبیر اداره امور معیشت خلق و نظام عالم وجود كه بهترین دلیل بر وجود صانع است شروع فرمود آنگاه كه هیئت اجمالی عالم را بیان فرمود از ساختمان انسان شروع كرده و از جنین تا قبر تمام مراحل تكامل را متذكر گردید و با دلایل نقضی توالد و تناسل در حیوانات و انسان در مراحل خاصی ذكر فرموده و خواص حالات مختلف و ادوار گوناگون انسان را از
[ صفحه 396]
رضاع - صباوت - كودكی - شباب - جوانی - كمال و كهولت و شیخوخت تا مرگ همه را برای مفضل یكی پس از دیگری بیان فرموده و از حواس ظاهره و باطن و نیروی بدن و اعضاء داخلی و خارجی و روح نباتی و حیوانی و انسانی - تكامل آن بحث فرموده و بالاخره مزیت انسان را بر سایر حیوانات و موجودات ثابت فرموده و حتی تأثیرات روحی انسان را از خواب و تفكر و تعقل و غیره همه را تشریح فرموده.
روز دوم از علم جانورشناسی و انواع و اقسام و اصناف حیوانات را و فصل ممیز هر یك را از خزندگان و حشرات و پستانداران - گوشتخواران - علفخواران - سبعان و درندگان طیور و پرندگان و خواص توالد و تناسل و زندگانی فردی و اجتماعی آنها مانند مورچگان و زنبوران و موریانه و غیره همه را یك یك برای نمونه یكی یا چند فرد آنها مورد بحث و تمثیل قرار داده و برای طریقیت توحید زندگانی آنها را كه با نهایت عقل و تدبیر تشكیل یافته بیان فرموده است.
روز سوم از خلقت آسمان و زمین و ثوابت و ستارگان و اقمار و افلاك درس داد و نور و ظلمت و حوادث جوی و منظومه شمسی و قمری و تأثیر هر یك را در مواد عالم طبع تشریح فرمود و در هر یك از موارد استشهاد فرمود كه اینها همه مصنوع خدای عالم دانای توانا هستند و جز از علم و قدرت و حكمت و نیروی مافوق عالم نمی توان این مصنوع به این عظمت را با این حركت دقیق كامل به جریان انداخت.
و روز چهارم از آفات و عاهات و حوادث جوی و سوانح وقایع عالم كه همه برای مصالح حیات و بقاء عالم و موالید و موجودات تأثیری بسزا دارد بلكه علت مبقیه می باشد و پس از آن از علوم و صناعات و طب و تجارب علمی بحثی به میان آورد و فرمود همه این مواد و حوادث مورد نیاز خلق است و همه دلیل بارز وجود خالق متعال می باشد.
این حدیث بسیار تأثیری عمیق در سطح افكار عمومی مردم نموده و اكثریت خلق را به علم اجمالی عالم طبع رهنمون ساخت و كلید علوم طبیعی را به دست افكار و اندیشه آنها سپرد تا خودشان با تفكر و تعقل و تدبر حقایق لازم را درك كنند و هر یك از جملات آن حضرت را كه پادشاه كلمات است برای هر قسمتی از علوم و فنون رهبر و راهنما قرار داده و در پی اكتشاف و تتبع و تحقیق بقیه برآیند تا به كمال مطلوب برسد و همین اثر را هم نموده كه امروز می بینیم از شمع فروزان علم و معارف امام صادق (ع) در اطراف و اكناف عالم دانشگاههای
[ صفحه 397]
عظیمی تأسیس و برقرار گردیده است.
مفضل كه مردی كم مایه و بی طاقت و ساده لوح بود سخنان آنها را برای مولای خود گفت و امام صادق علیه السلام برای آنكه طبقه مفضل ها اقلا در عقاید توحید پابرجا باشند و به كلمات فریبنده زنادقه و ملاحده انحرافی پیدا نكنند این حدیث را شروع فرمود و به این ترتیب از سازمان عالم آفرینش و سرای بزرگ عالم طبع و حسن انتظام این عالم و تدبیر اداره امور معیشت خلق و نظام عالم وجود كه بهترین دلیل بر وجود صانع است شروع فرمود آنگاه كه هیئت اجمالی عالم را بیان فرمود از ساختمان انسان شروع كرده و از جنین تا قبر تمام مراحل تكامل را متذكر گردید و با دلایل نقضی توالد و تناسل در حیوانات و انسان در مراحل خاصی ذكر فرموده و خواص حالات مختلف و ادوار گوناگون انسان را از
[ صفحه 396]
رضاع - صباوت - كودكی - شباب - جوانی - كمال و كهولت و شیخوخت تا مرگ همه را برای مفضل یكی پس از دیگری بیان فرموده و از حواس ظاهره و باطن و نیروی بدن و اعضاء داخلی و خارجی و روح نباتی و حیوانی و انسانی - تكامل آن بحث فرموده و بالاخره مزیت انسان را بر سایر حیوانات و موجودات ثابت فرموده و حتی تأثیرات روحی انسان را از خواب و تفكر و تعقل و غیره همه را تشریح فرموده.
روز دوم از علم جانورشناسی و انواع و اقسام و اصناف حیوانات را و فصل ممیز هر یك را از خزندگان و حشرات و پستانداران - گوشتخواران - علفخواران - سبعان و درندگان طیور و پرندگان و خواص توالد و تناسل و زندگانی فردی و اجتماعی آنها مانند مورچگان و زنبوران و موریانه و غیره همه را یك یك برای نمونه یكی یا چند فرد آنها مورد بحث و تمثیل قرار داده و برای طریقیت توحید زندگانی آنها را كه با نهایت عقل و تدبیر تشكیل یافته بیان فرموده است.
روز سوم از خلقت آسمان و زمین و ثوابت و ستارگان و اقمار و افلاك درس داد و نور و ظلمت و حوادث جوی و منظومه شمسی و قمری و تأثیر هر یك را در مواد عالم طبع تشریح فرمود و در هر یك از موارد استشهاد فرمود كه اینها همه مصنوع خدای عالم دانای توانا هستند و جز از علم و قدرت و حكمت و نیروی مافوق عالم نمی توان این مصنوع به این عظمت را با این حركت دقیق كامل به جریان انداخت.
و روز چهارم از آفات و عاهات و حوادث جوی و سوانح وقایع عالم كه همه برای مصالح حیات و بقاء عالم و موالید و موجودات تأثیری بسزا دارد بلكه علت مبقیه می باشد و پس از آن از علوم و صناعات و طب و تجارب علمی بحثی به میان آورد و فرمود همه این مواد و حوادث مورد نیاز خلق است و همه دلیل بارز وجود خالق متعال می باشد.
این حدیث بسیار تأثیری عمیق در سطح افكار عمومی مردم نموده و اكثریت خلق را به علم اجمالی عالم طبع رهنمون ساخت و كلید علوم طبیعی را به دست افكار و اندیشه آنها سپرد تا خودشان با تفكر و تعقل و تدبر حقایق لازم را درك كنند و هر یك از جملات آن حضرت را كه پادشاه كلمات است برای هر قسمتی از علوم و فنون رهبر و راهنما قرار داده و در پی اكتشاف و تتبع و تحقیق بقیه برآیند تا به كمال مطلوب برسد و همین اثر را هم نموده كه امروز می بینیم از شمع فروزان علم و معارف امام صادق (ع) در اطراف و اكناف عالم دانشگاههای
[ صفحه 397]
عظیمی تأسیس و برقرار گردیده است.